Wizje przyszłości
Wizje przyszłości
Student i praca
Praca jest ważnym aspektem życia, ale zdecydowanie nie najważniejszym. Blisko połowa (48,6%) studentów pracuje. Co szósta osoba pracuje więcej niż w jednym miejscu.
Co jest dla mnie ważne w pracy?
Młodzi ludzie, szukając pracy, przede wszystkim zwrócą uwagę na wynagrodzenie (wskazało je ponad 3/4 osób), ale także na wartości, jakimi kieruje się dana organizacja. 2/3 osób wskazało, że ważne jest, by misja/wizja organizacji była spójna z ich wartościami. Ponieważ lubią mieć wpływ na to, co robią, to ważna jest dla nich także rozbudowana ścieżkę kariery, na co wskazuje ponad połowa badanych. Jak wiadomo, obecni studenci to świadomi klimatycznie pracownicy, dlatego 1/4 osób zwróciłaby uwagę na to, czy potencjalny pracodawca ma plan ograniczenia CO2. Widoczna jest duża zgodność w opiniach kobiet i mężczyzn. Znacząca różnica dotyczy jedynie przypadku odpowiedzi, czy organizacja posiada politykę równościową – to zaznaczyło 54% kobiet i 24% mężczyzn.
Które z następujących kwestii są lub będą dla Ciebie ważne podczas szukania pracy?
Wykres 10.
CAWI dla studentów, n = 427,
możliwość zaznaczenia wielu odpowiedzi
Widać pewne różnice w częstotliwości wskazywania odpowiedzi w zależności od kierunku studiów:
1/ Osoby z kierunków ścisłych i przyrodniczych częściej niż pozostałe wskazały, że zwracałyby uwagę na plan odejścia firmy od emisji CO2.
2/ Osoby z dziedziny nauk społecznych częściej od pozostałych wskazywały na znaczenie misji/wizji organizacji.
3/ Osoby z kierunków humanistycznych i społecznych częściej niż osoby z pozostałych dwóch dziedzin wskazywały na znaczenie wewnętrznej polityki i równościowej.
4/ Osoby z dziedziny nauk medycznych częściej niż pozostałe wskazywały, że ważna jest dla nich rozbudowana ścieżka kariery.
Czego potrzebuję, by uzyskać wymarzoną pracę?
Większość studentów wierzy, że samodoskonalenie i edukacja formalna są kluczem do zdobycia wymarzonej pracy – te odpowiedzi wskazywane są na początku. Studenci wysoko cenią także: znajomość kilku języków, edukację pozaformalną, ale także czynniki mniej obiektywne, takie jak znajomości i szczęście.
Nieco niżej wśród ważnych czynników są umiejętności miękkie. Tylko co piąta osoba uważa, że w zdobyciu upragnionej pracy pomoże jej rozwijanie start-upu czy realizacja własnego projektu albo aktywność w samorządzie studenckim, wolontariat, liderowanie.
Patrząc na wyniki przez pryzmat również innych danych, takich jak doświadczenie pracy, widać, że:
1/ Edukację formalną najczęściej wskazywały osoby, które nie pracują (71% vs 57% pracujących w kilku miejscach). Tę odpowiedź najniżej spośród różnych czynników ceniły osoby, które pracują w kilku miejscach.
2/ Znajomości w postaci networkingu, konferencji, organizacji i kół studenckich najbardziej doceniają osoby pracujące w kilku miejscach (76% vs ci, którzy w ogóle nie pracują – 50% wskazań).
3/ Największe różnice w odpowiedziach widać w przypadku rozwijania własnego projektu/start-upu. Osoby, które pracują w kilku miejscach, wskazywały tę odpowiedź 27 pp. częściej niż osoby, które nie pracują.
4/ Ciekawa jest także różnica, choć niewielka, w docenianiu znajomości kliku obcych języków. Osoby, które pracują w kilku miejscach, zaznaczały tę odpowiedź najrzadziej (57%). Osoby, które pracują w jednym miejscu i które nie pracują w ogóle, zaznaczały ją niemal równie często (62% i 64%).
5/ Choć generalnie najrzadziej wskazywaną potrzebą do zdobycia pracy jest edukacja praktyczna, obywatelska, wolontariat to stosunkowo najczęściej wskazywały ją osoby pracujące w kilku miejscach.
Wiodące firmy z branży technologicznej czy konsultingowej nie tylko tworzą nowe rynkowe standardy, ale również ich uczą – przez kursy online i specjalistyczne szkolenia. Dlatego „zahaczenie” się w dużej firmie albo, mówiąc inaczej: wejście w orbitę edukacyjną firmy, może być dla studenta/tki momentem równie przełomowym, co wybór uczelni.
Małgorzata Kuś
W powyższej analizie widać, że doświadczenie pracy zmienia patrzenie studentów na wiele aktywności życiowych, nie tylko zawodowych. Osoby pracujące cenią nie tylko wiedzę, którą zdobywają na studiach, ale także doświadczenia zdobyte w inny sposób. Potwierdza to opinie ekspertów mówiące, że obecnie nie ma jednej drogi do wymarzonej pracy – drogi formalnej nauki na uczelni.
Chciałabym mieć chwilę na odpoczynek. Bo na studia pójść to nie ma problemu, ale wiem, że tam jest jeszcze więcej nauki, wkuwania (…) To nie jest moim priorytetem, bo nie wiadomo, co to będzie za te dwa i pół roku. (…) Wiem, co chcę robić po liceum. Wydaje mi się, że to nie będzie moim obowiązkiem, żeby iść na studia i przy tym zostaję.
Kira Sukhoboichenko
Popatrzmy jeszcze na dane przez pryzmat pięciu person, które zostały opisane wyżej i ich podejścia do wymarzonej pracy.
1/ Niepoprawni optymiści częściej niż inni wskazywali na samodoskonalenie (71%), znajomość kilku języków obcych (71%) oraz rozwijanie start-upu (49%)
2/ Sprawczy racjonaliści na czoło wysunęli się tylko w jednym przypku: edukacji formalnej (68%).
3/ Bierni marzyciele wierzą równie mocno jak działający sceptycy w znajomości i networking (po 55%). Ważne jest dla nich samodoskonalenie (69%).
4/ Działający sceptycy przede wszystkim widzą siłę doskonalenia umiejętności miękkich (rozwiązywanie konfliktów) – 52%.
5/ Pesymiści, co wydaje się ciekawe, najbardziej ze wszystkich grup dostrzegają rolę szczęścia i farta w zdobyciu wymarzonej pracy, co wskazało 67% tej grupy. To była najczęstsza odpowiedź tej grupy. Najwyraźniej nie wierzą, że inne działania, bardziej racjonalne, przynoszą sukces.
Kiedy myślisz o upragnionej pracy, co jeszcze będzie Ci potrzebne, aby ją zdobyć?
Wykres 11.
CAWI dla studentów, n = 449,
możliwość zaznaczenia wielu odpowiedzi
Czego się obawiam w pracy?
Praca według młodych ludzi jest miejscem, które budzi w nich wiele obaw. Dotyczą one różnych obszarów życia.
Niepewność
Badani boją się: braku pracy, tego, że praca będzie nudna i niesatysfakcjonująca (Braku samorealizacji, pracy będącej niespełnieniem moich oczekiwań). Obawiają się wypalenia zawodowego, złej atmosfery w pracy (ludzi o trudnych charakterach pracujących ze mną), niskich wynagrodzeń, szczególnie na tych stanowiskach, na których badani czuliby się usatysfakcjonowani. Obawy budzi konieczność wszelkiego dostosowywania się do: ludzi, warunków, otoczenia. Współcześni studenci bardzo cenią możliwości rozwoju, ale też zaplanowania kariery i świadomego planowania. Dlatego brak takiej opcji budzi także ich obawy. Dla młodych dorosłych ważna jest równowaga między życiem prywatnym a pracą. Nie dziwi zatem zgłaszana przez nich obawa, że praca zabierze im czas także na życie prywatne (Konieczność wyboru między godnymi zarobkami a wolnym czasem).
Czas VUCA to między innymi niepewność jutra. Badani boją się braku zatrudnienia i niestabilności życia zawodowego. Cenią zmiany, ale tylko takie, które sami wybierają i współtworzą. Dlatego niesta-bilność polityki, niepewność przyszłości wobec zmian klimatu czy widmo kryzysu ekonomicznego bardzo ich martwi
Dbanie o siebie
Brak wiary w siebie i swoje możliwości oraz kompetencje jest widoczny w wypowiedziach studentów: Czy mam odpowiednią siłę przebicia. Nie uda mi się zrealizować marzeń. Badani cenią spokój, brak przemocy i równowagę, ale też sprawczość. Dlatego obawiają się dyskryminacji, złego traktowania (siebie i innych) oraz tego, że nie będą potrafiły/potrafili przeciwstawić się, gdyby takie sytuacje miały miejsce w miejscu pracy. Z tym wiążą się jeszcze obawy dotyczące stresu i zdrowia.
Tylko kilka osób wskazało, że nie ma obaw dotyczących przyszłej pracy, że na razie nie myślą o tym (Na tę chwilę nie mam żadnych obaw).
Pandemia Covid
Czego nie zaakceptuję w przyszłej pracy?
Na podstawie 451 odpowiedzi na to pytanie wyróżniliśmy kwestie, które byłyby trudne do zaakceptowania dla współczesnych studentów.
Są oni z jednej strony bardzo świadomi swoich praw, z drugiej zaś podkreślają wszystkie aspekty związane z tzw. work-life balance. Wszystkie odpowiedzi zostały skategoryzowane w zasadnicze grupy czynników, których nie chcą akceptować studenci w przyszłej pracy (po lewej stronie). Są uszeregowane pod względem częstotliwości pojawiających się zagadnień. Po prawej stronie znalazły się przykładowe wypowiedzi reprezentujące je.
1/ Dyskryminacja, mobbing, nierówne traktowanie pracowników oraz niesprawiedliwość ze względu na płeć.
2/ Nieetyczna praca sprzeczna z wartościami.
3/ Zbyt dużo pracy, konieczność brania nadgodzin, zbyt długie zmiany i wynikający z tego brak czasu dla bliskich/siebie.
4/ Zła atmosfera pracy, brak relacji z osobami w pracy.
5/ Konieczność podporządkowania się, wpisania się w schematy, wynikający z tego brak przestrzeni na własną inicjatywę
6/ Praca, której się nie lubi.
7/ Praca bez sensu.
8/ Brak możliwości awasu i ścieżki rozwoju.
Dodatkowo w mniejszym stopniu podawane były jeszcze zagadnienie takie jak: niskie zarobki, praca pod presją (Nietolerancyjne, stresujące środowisko w stylu „wyścig szczurów”), sztywne godziny pracy i brak jasno ustalonych reguł współpracy.
Jaka jest moja wizja pracy?
Jaką pracę młodzi z pokolenia Z chcą wykonywać? Jakiego mieć szefa, jakich współpracowników? Ten rozdział pokazuje, co stanowi sens pracy dla współczesnych studentów, w jakiej firmie chcieliby pracować, u kogo oraz czy są gotowi i chętni do zmian.
Współcześni studenci chcą pracować na rzecz lepszej przyszłości. A jednocześnie praca ta powinna być także ich pasją! Praca więc to nie mechaniczne wykonywanie czynności, ale miejsce, gdzie młody człowiek chce realizować siebie i dzięki temu zmieniać świat. Jednocześnie studenci są wyraźnie podzieleni w kwestii, czy praca ma być tylko miejscem zarobku, czy powinna także pozwalać na work-life balance. Wyjątkowo równo układają się opinie pomiędzy stwierdzeniami typu: więcej wolnego czasu, mniejsze zarobki, wysokie zarobki, mniej wolnego czasu – z przewagą 6 pp. na rzecz pierwszego stwierdzenia.
Sens pracy
Wykres 12.
CAWI dla studentów, n = 472
Samozatrudnienie
Studenci wolą raczej pracę na własny rachunek niż u kogoś, ale nie jest to duża przewaga opinii. Ta tematyka była wielokrotnie poruszana w badaniu i odpowiedzi nie przechylają się wyraźnie na żadną ze stron. Zwolennicy zatrudnienia u siebie podkreślali, że ta praca nie zmusza do dostosowywania się. Pozwala uniknąć rozczarowań, ale wymaga wzięcia odpowiedzialności, czego młode pokolenie stara się unikać.
Argumentami za wybraniem ścieżki w firmie jest przewidywalność tego, co nastąpi. Określone struktury też są zachęcające, ponieważ wiadomo, jaka jest ścieżka kariery, czego się można spodziewać. Współczesne pokolenie ma dość niepewności i jeśli może jej unikać, wybiera tę drogę, także w kontekście pracy.
Na początek poszłabym do firmy. Zakładanie swojego biznesu jest niepewne, trzeba mieć dużo funduszy.
Mam przed oczami panie z urzędu, widzę ich stosunek do życia i myślę, że nie chcę tak skończyć.
Firma musi robić rzeczy sprzedawalne. A uniwersytety są zasilane z pieniędzy publicznych i naukowcy mogą się skupić na nauce i rozwoju.
studenci, uczestnicy FGI
U kogo praca
Wykres 13.
CAWI dla studentów, n = 472
Tryb pracy
Jaki tryb pracy dla współczesnych studentów byłby optymalny? Więcej osób woli pracę w biurze niż zdalną, online. Jednocześnie nie oznacza to od razu pracy zespołowej, ponieważ pokolenie Z ceni pracę indywidualną. To osoby, które chciałyby mieć z szefem relacje partnerskie. Obawiają się apodyktycznego zwierzchnika nawet jeśli można się od niego dużo nauczyć. Pokolenie Z ceni różnorodność, dlatego woli pracę w zespole zróżnicowanym również wiekowo. Szukając pracy, studenci mają konkretne oczekiwania, by mieć z pracy korzyści. Chcą też na bieżąco „być w kontakcie”:
Argumentami za wybraniem ścieżki w firmie jest przewidywalność tego, co nastąpi. Określone struktury też są zachęcające, ponieważ wiadomo, jaka jest ścieżka kariery, czego się można spodziewać. Współczesne pokolenie ma dość niepewności i jeśli może jej unikać, wybiera tę drogę, także w kontekście pracy.
Katarzyna Bolanowska
Tryb pracy
Wykres 14.
CAWI dla studentów, n = 472
Gotowość do zmian
Młodzi ludzie wchodzący na rynek pracy cenią możliwość zmiany. Szczególnie ważne są dla nich te zmiany, których są autorami/autorkami, na które mają wpływ. Ważniejsze jest dla nich zdobywanie doświadczenia w różnych branżach niż stabilne zatrudnienie w jednym miejscu (48% vs 45%). Natomiast większość wolałaby w firmie szybko awansować (53%), niż mieć to samo stanowisko (31%). Studenci obawiają się rutyny w pracy: Robienie przez X lat tego samego.
Potrzeba zmiany
Wykres 15.
CAWI dla studentów, n = 472
Ku przyszłości
Podsumowując, spójrzmy na pięć person: Kim są niepoprawni optymiści czy sprawczy racjonaliści? Co wybierają, jakie strategie życiowe przyjmują?
Sprawczy racjonaliści
mężczyzna/kobieta
stosunkowo wysoko oceniają swoje umiejętności zarządcze;
niewielka grupa chce się skupić tylko na sobie i swojej rodzinie, większość zaś ceni działania lokalne;
ich zdaniem do zdobycia upragnionej pracy jest im potrzebna nie tylko edukacja formalna, ale również edukacja praktyczna/obywatelska;
mogą wziąć pod uwagę rozwijanie swojego start-upu
Działający sceptycy
kobieta
chcą zmieniać przyszłość świata, ale jest tu również sporo osób, które wybierają grę na siebie;
to grupa „rozdarta”, gdzie widoczne jest poczucie altruizmu i wiary w świat, ale też świadomość ograniczonej siły swego wpływu: mimo że dużo robię, nie przyniesie to korzyści;
ich zdaniem, do zdobycia upragnionej pracy są im potrzebne głównie umiejętności miękkie.
Niepoprawni optymiści
mężczyzna/kobieta
najwyżej oceniają swoje kompetencje spośród wszystkich person;
chcą zrobić coś, co zmieni przyszłość całego świata. Cechuje ich najmniej indywidualistyczne nastawienie wśród studentów;
ich zdaniem, do zdobycia upragnionej pracy doprowadzi ich samodoskonalenie i znajomość języków obcych oraz edukacja pozaformalna;
biorą pod uwagę rozwój swojego start-upu, mają potencjał kreatywny.
Bierni marzyciele
mężczyzna
najniżej oceniają swoje kompetencje komunikacyjne spośród wszystkich grup;
chcą działać głównie w mniejszych społecznościach;
ich zdaniem do zdobycia upragnionej pracy są im potrzebne znajomości, cenią też samodoskonalenie;
są najmniej skłonni do założenia swojego start-upu, są też najmniej aktywni zawodowo wśród wszystkich studentów.
Pesymiści
kobieta/mężczyzna
widzą świat jako niepewny, mają małą wiarę we własne siły;
najniżej spośród innych person oceniają swoje umiejętności zarządcze;
ich zdaniem, do zdobycia upragnionej pracy jest im potrzebne szczęście;
chcą przede wszystkim skupić się na sobie. To grupa osób nastawionych raczej egoistycznie. Trudno oczekiwać od nich wysokiej aktywności czy szukać tam liderów zmiany.