Raport
Studiując w świecie
niepewnego jutra:
perspektywy,
sprawczość,
wizje przyszłości.
JustStart2
Raport końcowy
© 2022
Jakie perspektywy otwierają się obecnie przed pokoleniem, które wchodzi na rynek pracy? Młodzi ludzie mierzą się dziś z szeregiem wyzwań, które rzuca im zmieniająca się szybko rzeczywistość. Do zmian tych przyczynia się postęp technologiczny, digitalizacja kolejnych obszarów życia, a co za tym idzie – przeobrażenie modelu pracy. Nie bez znaczenia pozostaje także widmo kryzysu klimatycznego i napięta sytuacja międzynarodowa. Uwarunkowania te wymagają opanowania szeregu kompetencji – zarządczych, komunikacyjnych i analitycznych. W prezentowanym raporcie zostały one określone jako kompetencje przyszłości.
Współczesny rynek pracy dowartościowuje zarówno praktyczne umiejętności, jak i kompetencje miękkie, ogólne oraz społeczne. Przez pracodawców i pracowników cenione jest poczucie sprawczości. Jednocześnie badania wskazują na istotny deficyt kompetencji zarządczych wśród młodego pokolenia, co jest związane z brakiem odporności na stres. Towarzyszy temu niepokój związany z niestabilnością sytuacji na rynku pracy. Przedsiębiorczość – tak ważna w czasach dynamicznych zmian – oznacza wykazywanie się skutecznością i inicjatywą. To także odwaga i wytrwałość w dążeniu do celu, konsekwencja w rozwijaniu podejmowanych projektów, jak i kształtowaniu własnego życia.
Przedsiębiorczość wymaga jednak podstawy w postaci wykształcenia połączonego z otwartością myśli i wysoką kulturą porozumiewania się z drugim człowiekiem. Te zapewnić może formalna edukacja, której znaczenie bywa obecnie zbyt pochopnie deprecjonowane.
Studia na Uniwersytecie Warszawskim to nie tylko wiedza, ale też poznanie naukowego sposobu myślenia, czyli umiejętności stawiania sobie pytań i analizy otaczającej nas rzeczywistości. W świecie niepewnego jutra badanie perspektyw, które otwierają się przed wchodzącymi na rynek pracy młodymi ludźmi, i warunków determinujących ich sytuację zawodową jest istotną kwestią.
Serdecznie zapraszam do lektury raportu
prof. dr hab. Alojzy Z. Nowak
Rektor Uniwersytetu Warszawskiego
Słowo na początek
Tegoroczny raport poświęcony jest trendom i wyzwaniom stojącym przed pokoleniem Z1 w niepewnym świecie VUCA2. Raport to także zoom na studentów. Celem badania było poznanie ich wizji przyszłości, perspektyw oraz poczucia wpływu na otaczający świat i sprawczości.
Szukaliśmy odpowiedzi na pytania: Jak w opinii młodego pokolenia wygląda rynek pracy? Jakie są ich oczekiwania? Co chcą osiągnąć? Zastanawialiśmy się jakie są ich strategie rozwoju i czy wiedzą, czego potrzebują, aby je zrealizować.
12
ekspertów
Do badania zaprosiliśmy 12 ekspertów z różnych dziedzin i organizacji, którzy podzielili się z nami spostrzeżeniami dotyczącymi wyzwań, jakie teraźniejszość stawia przed studentami.
Zofia Dzik – innowatorka, impact inwestorka, doświadczona C-Level menadżerka, pionierka rynku fintech w obszarze direct w CEE, fun- datorka Instytutu Humanites – Człowiek i Technologia;
dr Agnieszka Pugacewicz – koordynatorka DELab UW, Program Entrepreneurship & Academia, fundatorka Hybrydowej Szkoły i wiceprezeska fundacji Rozwiązać Autyzm;
Katarzyna Bolanowska – employer branding specialist, dział HR Allegro;
Krzysztof Augustynowicz – regional vice president, Central and Eastern Europe, Salesforce;
dr Maciej Kawecki – prezes Instytutu Lema, prorektor ds. innowacji i współpracy Wyższej Szkoły Bankowej w Warszawie;
Marcin Koziorowski – CEO w EcoBean;
Małgorzata Kuś – technology communications manager w Ringier Axel Springer;
Robert Statkiewicz – UX specialist, członkum zarządu Fundacji Ludzie i Medycyna, UX Lead w Pacjenci Pacjentom, doktorantum w Instytucie Etnologii i Antropologii Kulturowej UW.
Paulina Grabowska – people partner, internal coach, company salary architect -facylitator w SYZYGY Warsaw;
Lena Rogowska-Lewandowska – trenerka równościowa, facylitatorka, wiceprezeska Fundacji Kultury Dialogu;
Kira Sukhoboichenko – założycielka oraz koordynatorka w Międzynarodowym Ruchu Latających Plecaczków;
dr Iwo Zmyślony – projektant zmiany i kultury organizacji, metodolog procesów projektowych, antropolog designu i nowych technologii.
Zapraszamy do lektury!
Inkubator Uniwersytetu Warszawskiego
https://iuw.edu.pl/pl/
Raport przygotował Ośrodek Ewaluacji
http://ewaluacja.eu
Czego się dowiecie z raportu?
Studentko,
Studencie
jeśli czujecie niepokój dotyczący swojej przyszłości, to wiedzcie, że nie jesteście w tym sami, bo aż 90% osób biorących udział w badaniu także obawia się niestabilności ekonomicznej, a aż 86% z Was obawia się tego, jakim miejscem będzie świat w przyszłości. Mimo wszystko badanie pokazuje, że jesteście aktywni i gotowi działać, by zmienić otaczającą Was rzeczywistość. Nie wszyscy w równym stopniu, rzecz jasna. Pokolenie Z wciąż jest dla badaczy zagadką. Przeważają wśród Was sprawczy racjonaliści (40%) oraz działający sceptycy (35%), nie brakuje jednak pesymistów (4%) czy biernych marzycieli (6%). Różnicie się sposobem działań. Najwięcej z Was przykłada wagę do odpowiedzialnych wyborów konsumenckich (aż 60%). Silnie, Waszym zdaniem, oddziałuje na otoczenie także działalność polityczna (niemal 50%) czy aktywizm/wolontariat (43%). Natomiast nie uważacie pracy jako takiej za siłę sprawczą na tym świecie. Praca ma być raczej środkiem do celu, jakim jest ciekawe, aktywne i spełnione życie, a nie celem samym w sobie. To zupełnie inne podejście niż pokolenia Waszych rodziców.
Kiedy stawiacie pierwsze kroki na drodze zawodowej, nie uciekacie od ciężkiej pracy (niemal 50% z Was już pracuje). Poszukiwanie równowagi między zarobkowaniem a życiem prywatnym jest jednak tak silne, że często zmieniacie pracę, stanowiska, nie chcecie się w niej zasiedzieć – ważne, by oprócz pieniędzy dawała satysfakcję. Godną pochwały jest także postawa przyjęcia jako bliskie sobie celów związanych ze zrównoważonym rozwojem na świecie.
Mimo deklarowanej aktywności boicie się jednak liderowania, brania odpowiedzialności za innych, za lokalność, za świat. Wynika to z niskiej odporności psychicznej – to najsłabiej oceniana przez Was samych kompetencja, która jest niezmiernie ważna w obecnym świecie. Badanie pokazuje natomiast, że Wasza generacja Z radzi sobie znakomicie z empatią, umiejętnością współpracy czy myśleniem krytycznym i logicznym. To Wasze atuty. Także i ten, że zmienność współczesnego świata, określanego często mianem VUCA, nie przeraża Was, a sprawia, że łapiecie wiatr w żagle.
Swojego sukcesu upatrujcie w samodoskonaleniu, studiowaniu czy znajomości języków. Nie zapominajcie jednak o tzw. kompetencjach przekrojowych, których istotą jest bycie w kontakcie, w relacji i dialogu ze sobą, z innymi i ze światem. To kompetencje, które pozwolą Wam zrozumieć zmieniające się otoczenie i nadążyć za nim.
Dbajcie więc o swoją edukację, ale nie zapominajcie także o trosce o swoje kompetencje. Pielęgnujcie siłę wewnętrzną, by stawać się surferami zwinnie nawigującymi po falach szans i okazji Waszego życia.
Czego się dowiecie z raportu?
Edukatorze
Dydaktyku
Studenci chcą czerpać z Twojej wiedzy, a jeszcze bardziej z praktyki zawodowej. To właśnie Twoje doświadczenie na rynku pracy jest dla nich wartością, której nie znajdą w internecie. Przekonaj ich, że nauka i teoria to coś, co można przełożyć na praktykę. Pokaż transfer wiedzy między biznesem a szkolnictwem wyższym. Aż 96% studentów ceni wartość edukacji wysokiej jakości.
Stwórz partnerską relacje, którą studenci docenią bardziej niż tradycyjne podejście mistrz-uczeń. Pielęgnuj w studentach wartości liderskie i sam bądź liderem, który uwzględnia potrzeby, cele i niepokoje studentów. Wspieraj choćby najmniejszą chęć ich aktywności, wyjścia poza schemat i zmiany świata.
Młodzi chcą mieć wpływ, jednak ciągle jest w nich strach przed wyrażaniem swojej opinii – daj im więc otwartą i bezpieczną przestrzeń, tak by mogli wyrażać siebie i swoje przekonania. Zadbaj, by Twoje zajęcia nie tylko dawały wiedzę merytoryczną, ale również rozwijały inne kompetencje i umiejętności, takie jak efektywne komunikowanie się, podtrzymywanie wewnętrznej motywacji5 czy zarządzanie czasem i emocjami (w czym to pokolenie jest słabsze). Pojęcie zmiany pozostaje kluczowe dla opisu badanej grupy. Zmiana i rozwój to kategorie odwołujące się do przyszłości. Dlatego autorytetem dla młodych ludzi są trendsetterzy. Wynika stąd, że inkubatory uniwersyteckie podczas prezentacji liderów powinny ukazywać ich właśnie jako trendsetterów.
Spróbuj pokazać, że edukacja formalna to nie tylko zdobycie „papieru” (choć wciąż jest to ważne dla 60% studentów), ale pomoc w ukierunkowaniu swojego rozwoju i znalezieniu pomysłu na siebie. Ucz studentów tego, czego nie ma na YouTube, a także wskaż im drogę do zdobywania wykształcenia poza murami uniwersytetu, gdzie ważne są kompetencje przyszłości. Proponuj aktywności mniej oczywiste, takie jak własne projekty czy aktywność w samorządach, organizacjach – wolontariat, liderowanie, aktywizm (tylko 20% studentów je ceni) – tam znajdą to, czego nie dostarczy im klasycznie rozumiane wykształcenie.
Czego się dowiecie z raportu?
Pracodawco
Współczesny student chce pracować i połowa studentów już to robi, ale praca nie stanowi dla nich sensu życia. Ich opinie są spolaryzowane – to grupa właściwie podzielona na pół: część woli samozatrudnienie, bo są panami własnego czasu i zakresu zadań, nie muszą się dostosowywać czy podlegać ocenie – unikają w ten sposób rozczarowań. Druga połowa ceni pracę u kogoś – bo nie musi brać na siebie odpowiedzialności. Firmę postrzegają jako stabilne miejsca pracy oferujące przewidywalną przyszłość. Wolą pracę u kogoś, ale uwaga: na własnych warunkach! Tylko co piąta osoba uważa, że w zdobyciu upragnionej pracy pomoże jej stworzenie start-upu lub realizacja własnego projektu. Są to głównie osoby mające już doświadczenie zawodowe.
Ta polaryzacja nie jest zaskakująca – widać ją w wielu obszarach, np. w byciu liderem: wielu chce nim być, ale większość boi się odpowiedzialności.
Twoi przyszli pracownicy chcą być samodzielni i podejmować decyzje o swoim rozwoju (po zdobyciu pracy niemal 61% z nich najbardziej docenia samodoskonalenie). W edukację wierzą najbardziej ci, którzy jeszcze nie pracowali, zaś najrzadziej ci, którzy pracują w kilku miejscach. Osoby, które już pracują, bardzo cenią kontakty i networking, dlatego praca, która to umożliwia, będzie dla nich atrakcyjną propozycją.
Twoi przyszli pracownicy doceniają Twoją firmę, jeśli jej cele są zbieżne z ich światopoglądem (np. zbieżność działań w kontekście celów zrównoważonego rozwoju oraz społecznej odpowiedzialności biznesu). Podczas wyboru miejsca pracy ważne jest dla nich połączenie poczucia sprawczości z satysfakcją i wpływem na przyszłość własną i świata. Dlatego ważne, co poza wykonywaniem zadań zaoferujesz przyszłym pracownikom i na jakich warunkach, bo młodzi ludzie nie akceptują zachowań dyskryminacyjnych czy nieetycznych w pracy, a także jej nadmiaru. Istotną wartością dla nich jest przestrzeganie zasad work-life balance: 46% badanych ceni bardziej swój wolny czas kosztem niższych zarobków.
Więcej osób woli pracę stacjonarną, ale ten typ pracy nie oznacza preferowania pracy zespołowej, ponieważ dla przedstawicieli pokolenia Z niezwykle istotny pozostaje indywidualizm, który chcą manifestować podczas wykonywanych obowiązków.
Młodych ludzi w takim samym stopniu co świadomość cechuje również niecierpliwość. To przejawia się w częstej zmianie miejsca pracy, więc nie traktuj osobiście tego, że po kilku miesiącach idą dalej. Oni wciąż poszukują! Zmiany są powodowane chęcią ciągłego rozwoju i nabywania nowych doświadczeń. To cenią najbardziej.
Perspektywy
Perspektywy
Jak będzie wyglądać przyszłość?
Rzeczywistość, w której żyjemy, nazywana światem VUCA, wymaga od nas elastyczności, ciągłej nauki nowych umiejętności i pobudzania kreatywności. Sam termin VUCA, wprowadzony przez amerykańską armię, miał opisywać specyfikę życia podczas wojny: żołnierze mimo wyznaczonych celów nie mogli tworzyć długodystansowych planów. Kluczową umiejętnością było wnikliwie obserwowanie bieżącej sytuacji i reagowanie na nią. Czym jest więc VUCA? To świat zmienności, niepewności, złożoności i niejednoznaczności3.
10
trendów
w świecie
VUCA
Wybraliśmy 10 trendów, o których mówili eksperci zaproszeni do badania. Ich opinie uzupełniliśmy o aktualne raporty mówiącego wyzwaniach dzisiejszego świata.
1/10
trendów
w świecie
VUCA
Zmiana roli formalnego wykształcenia
dr Iwo Zmyślony
Wybraliśmy 10 trendów, o których mówili eksperci zaproszeni do badania. Ich opinie uzupełniliśmy o aktualne raporty mówiącego wyzwaniach dzisiejszego świata.
2/10
trendów
w świecie
VUCA
Nacisk na rozwój umiejętności miękkich
Na rynku duży nacisk kładziony jest na to, żeby szukać specjalistów, ekspertów, którzy posiadają odpowiednie kompetencje miękkie. Doceniana jest umiejętność mediacji, łączenia ze sobą grup o różnych kompetencjach. Dlatego rośnie rola „tłumacza” między środowiskami: żeby słuchać i starać się umiejętnie przekładać z jednego „języka” na drugi. Na przykład na te umiejętności techniczne (Robert Statkiewicz).
Praca hybrydowa lub zdalna wymaga innego zestawu kompetencji niż praca w biurze. Tu ważnym trendem jest nastawienie na umiejętność efektywnego komunikowania się, zarządzania czasem i emocjami oraz zdolność do utrzymywania motywacji wewnętrznej. Kompetencje miękkie pozwalają zmienić podejście ludzi do pracy i wdrożyć zasadę propagowaną przez jednego z naszych ekspertów – dr Iwa Zmyślonego, który twierdzi, że my nie jesteśmy po to, żeby zarabiać, tylko zarabiamy po to, żeby się rozwijać. Pieniądze nie są celem, tylko środkiem.
3/10
trendów
w świecie
VUCA
Życie w hybrydzie
Pracownicy, którzy dołączali do firmy podczas pandemii, trudniej przyswajali kulturę firmy. Trudniej było im się stać częścią organizacji. I to jest coś, nad czym teraz firmy pracują w różny sposób, z różnym skutkiem. To też taka zdolność czy konieczność zaadaptowania się do tego świata, takiego hybrydowego, wirtualno-fizycznego.
Krzysztof Augustynowicz
Marcin Koziorowski
4/10
trendów
w świecie
VUCA
Digitalizacja kolejnych dziedzin naszego życia
Trend digitalizacji ma swoje początki w latach 60. XX wieku. Coraz więcej aspektów naszego życia jest cyfryzowanych, digitalizowanych, dematerializowanych. Sprawia to, że posiadanie kompetencji, które pozwolą nam i kolejnym pokoleniom radzić sobie z tymi cyfrowymi technologiami, jest niezbędne. Dużo zmieniło się pod względem usprawnienia procesów online chociażby w dziedzinie medycyny: tu rozpowszechnione zostały nowe sposoby komunikowania się z pacjentami oraz leczenie na odległość. Ogólnie pojęty rozwój e-commerce zmienił sposób zakupu produktów, zarówno tych najprostszych i codziennych, jak i tych luksusowych.
Taka osoba będzie efektywna w pracy przez rok, dwa, ale po tym czasie pójdzie na L4, zachoruje na depresję, pojawi się wypalenie zawodowe, o którym też coraz więcej zaczynamy teraz mówić. Więc work- life balance to coś, na co pracodawcy muszą zacząć zwracać uwagę.
Katarzyna Bolanowska
5/10
trendów
w świecie
VUCA
Nastawienie na efekty i deepwork
Zachodni trend, który obserwowany jest też w Polsce, dotyczy sposobu myślenia pracowników o pracy i powierzonych zadaniach. Istotny jest efekt, a nie to, ile czasu poświęcimy na jego osiągniecie. Podejście pracodawców jest coraz bardziej elastyczne i pozwala pracownikom planować dzień i zarządzać swoim czasem na pracę. Produktywność pracownika zaczyna być istotniejsza niż nabywanie nowych kompetencji. Koncentracja i wysiłek pracownika będą nastawione na realizację kompleksowych zadań, często zespołowych. Żeby tę koncentrację utrzymać, musimy umieć działać na zasadzie pracy głębokiej, tzw. deepwork.
Jesteśmy cały czas zaangażowani w kilka zadań jednocześnie: odpisujemy na maila, odbieramy telefony, jednocześnie robiąc inne rzeczy. Nie żyjemy w sposób, do którego przyzwyczajony jest nasz organizm i mózg. Multitasking, czyli umiejętność robienia wielu rzeczy na raz, jest pozornie efektywny. Jeden z ekspertów zwrócił uwagę, że jest kompetencją, która odchodzi.
W przyszłości, w warunkach postępującej automatyzacji i robotyzacji, nasze rutynowe kompetencje już nie będą potrzebne. Będziemy musieli się skupiać na swojej pracy specjalistycznej. Będziemy musieli być przy tym skoncentrowani, a żeby tę koncentrację utrzymać, to musimy umieć się trochę nudzić nad jednym zadaniem, czyli pracować tak zwaną pracą głęboką.
dr Agnieszka Pugacewicz
Pamiętam jeszcze sprzed kilku lat, kiedy kończyłam studia, że uczelnie bardzo niechętnie patrzyły na studentów, którzy pracowali i studiowali, było to bardzo angażujące. W tym momencie myślę, że uczelnie są już otwarte na to, że studenci nie tylko studiują.
Katarzyna Bolanowska
6/10
trendów
w świecie
VUCA
Work-life balance i elastyczność
Po pierwsze – elastyczność. Pokolenie wchodzące na rynek chce żyć w równowadze. Chce łączyć swoją pracę z tym, co sprawia mu przyjemność albo pozwala się rozwijać w innych obszarach życia. Dlatego pracodawca, który da możliwość rozwoju i pogodzenia różnych ról, jest dla tych ludzi atrakcyjny. Coraz więcej firm zaczyna dbać o to, by pracownicy mogli zachować balans – tak by weekend był weekendem, a czas pracy nie wydłużał się do późnych godzin nocnych.
Work life balance to trend światowy, który pozwala na zachowanie dobrej higieny życia. Zapewnia pracownikom czas na wytchnienie i spełnianie się poza pracą.
Natomiast z perspektywy pracodawców elastyczność to dostosowanie się do nowego typu pracownika. Na przykład zatrudniają osobę, która ma mniejsze doświadczenie, nie nasiąkła powtarzalnymi wzorcami zachowania, przez co łatwiej wdrożyć ją do organizacji. Jest bardziej plastyczna, a to cecha coraz bardziej ceniona. Przedsiębiorcy wybierają mniej doświadczonych pracowników, ale łatwiejszych do „uformowania”, albo takich, którzy mają doświadczenie, ale są bardzo otwarci na zmiany i umieją się w nich odnaleźć.
Młodzi ludzie bardzo zwracają uwagę właśnie na elastyczność. Na to, czy będą mogli łączyć pracę z hobby czy sportem, który wymaga bycia nad morzem czy na Teneryfie. To jest coś, co widzimy coraz częściej.(…) zachowanie takiego balansu między życiem prywatnym a zawodowym, ten work-life balance, o którym kiedyś się [tylko] mówiło teraz to ludzie naprawdę implementują.
Krzysztof Augustynowicz
7/10
trendów
w świecie
VUCA
Indywidualizacja i demokratyzacja
Młodzi ludzie szczególne znaczenie przywiązują do tego, czy pracodawca darzy ich zaufaniem, czy raczej kontroluje pracownika. Ogromne ważne jest samostanowienie w zarządzaniu swoim czasem pracy oraz włączanie młodych pracowników do podejmowania decyzji. Młodzi chcą uczestniczyć i mieć wpływ na to, co dzieje się wokół nich. Obecnie pracownicy nie myślą w kategoriach całej organizacji – ale indywidualistycznie. W zdecydowanie mniejszym stopniu niż starsze pokolenia zwracają uwagę na przywiązanie do organizacji czy pracodawcy. Istotniejsze jest, jaką wartość ma ta praca w rozwoju osobistym i w utrzymywaniu równowagi życiowej. Bardziej atrakcyjna jest też swoboda, wolność wyboru. Dzięki niej pracownik jest w stanie pracować z większą liczbą podmiotów. Zasadniczą wartością dla nowego pokolenia na rynku jest możliwość zdobywania nowych doświadczeń.
dr Maciej Kawecki
8/10
trendów
w świecie
VUCA
Dbałość o środowisko
Świadome życie, które oznacza dbałość o planetę, troskę o klimat, podejmowanie wyborów, które nie krzywdzą innych (także zwierząt i środowiska), coraz częściej ma odzwierciedlenie w działaniach instytucji i firm.
Producenci, którzy generują znaczne ilości odpadów, zastanawiają się, co z nimi zrobić, gdzie je przekazać, ponieważ drastycznie rosną koszty ich utylizacji. Często rozwiązaniem jest znalezienie formy drugiego życia odpadów albo przekazanie ich komuś, kto je przetworzy, wykorzysta i ponownie użyje (zgodnie z zasadą 4R: refuse, reduce, reuse, recycle). W konsekwencji powstają platformy wymiany takich surowców, odpadów7. Nie bez powodu dbałość o środowisko i gospodarka obiegu zamkniętego jest coraz częściej poruszaną tematyką8.
Funkcjonowanie w gospodarce cyrkularnej to wyzwanie, przed którym muszą stanąć wszystkie branże, zwłaszcza przemysłowe. Ten model przyszłości wymusi na graczach zminimalizowanie generowania odpadów, zwiększenie poziomu recyclingu czy w końcu ograniczenie dwutlenku węgla. Obecnie świat, w mniej niż 9% jest cyrkularny, więc w tym obszarze jest jeszcze sporo do zrobienia.
Marcin Koziorowski
9/10
trendów
w świecie
VUCA
Zmiana modelu przywództwa
Działanie w świecie VUCA oznacza potrzebę zmiany modelu przywództwa w firmach. Zmiana trybu pracy jest nowym wyzwaniem dla managerów, szczególnie w kontekście zarządzania zespołami na odległość. Przejście na cyfrowe środowisko pracy uświadomiło liderom biznesowym, jak istotna jest dbałość o zmianę szeroko pojętej kultury organizacyjnej, a nie jedynie o narzędzia i kwestie związane z wdrażaniem nowych technologii. Obecnie rolą przywódcy jest utrzymanie zaangażowania pracowników w warunkach pandemicznych. To znacząco wpływa na funkcjonowanie firmy i samopoczucie pracowników. W nowej rzeczywistości kluczowe okazało się właśnie kierowanie zespołem i skoncentrowanie się wokół wspólnego celu oraz znalezienie zaangażowania zbudowanego na poczuciu sensu.
Bardzo ważny jest wątek przywództwa – żeby to było takie przywództwo włączające, takie nieoparte na opresji
Lena Rogowska-Lewandowska